
تعداد نشریات | 13 |
تعداد شمارهها | 623 |
تعداد مقالات | 6,502 |
تعداد مشاهده مقاله | 8,645,872 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,245,472 |
تغییرات زمانی و مکانی الگوی اتصال ساختاری رسوب در حوزهی آبخیز تهمچای زنجان | ||
مجله پژوهشهای حفاظت آب و خاک | ||
مقاله 8، دوره 24، شماره 3، مرداد 1396، صفحه 131-147 اصل مقاله (1.45 M) | ||
نوع مقاله: مقاله کامل علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22069/jwfst.2017.11220.2557 | ||
نویسندگان | ||
سعید نجفی1؛ سیدحمیدرضا صادقی* 2؛ توبیاس هکمن3 | ||
1دانشگاه تربیت مدرس | ||
2دانشگاه تربیت مدرّس | ||
3دانشگاه کاتولیک اینگلوشتات | ||
چکیده | ||
سابقه و هدف: استفادهی بیرویه از منابع طبیعی سبب تشدید هدررفت خاک و تولید رسوب بیش از مقادیر مجاز شده است. افزایش رسوب تولیدی در حوزههای آبخیز سبب مشکلات درون و برون منطقهای زیادی میشود. بنابراین آگاهی از پهنههای مهم و مستعد انتقال رسوبات از ملزومات طراحی راهبردهای مؤثر در مدیریت تولید و انتقال رسوب در حوزههای آبخیز است. یکی از مفاهیم مهم در این زمینه، بررسی اتصال ساختاری رسوب است که انتقال رسوب از یک بخش به بخشی دیگر و پتانسیل جابهجایی برای ذرات رسوب در سراسر سامانهی آبخیز (دروندامنهای، بیندامنه و آبراهه، درونآبراههای) را مورد بررسی قرار میدهد. ازاینرو، پژوهش حاضر بهمنظور بررسی پراکنش مکانی و تغییرات زمانی اتصال ساختاری رسوب در سه سال 1990، 2001 و 2014 در حوزهی آبخیز تهمچای زنجان انجام شد. مواد و روشها: در این مطالعه با استفاده از نقشهی مدل رقومی ارتفاعی منطقه با مقیاس 1:25000 و سلولهای 100 مترمربعی لایههای شیب، جهت جریان، جریان تجمعی جریان تهیه شدند. لایهی رقومی عامل پوشش گیاهی نیز با استفاده از تصاویر Landsat و با استفاده از شاخص NDVI بهدست آمد. درنهایت با استفاده از لایهی شبکهی آبراههای، شاخص اتصال ساختاری رسوب با توجه به دو سناریوی اتصال رسوبی دامنه و خروجی آبخیز؛ و دامنه و شبکهی آبراههای مورد محاسبه قرار گرفت. یافتهها: نتایج نشان داد بر اساس سناریوی اول محدودهی عددی 24/8- تا 06/8- و 02/1 تا 18/1 بهترتیب برای حداقل و حداکثر مقادیر شاخص اتصال برای سالهای مورد بررسی بهدست آمدند. شاخص اتصال ساختاری از سال 1990 تا سال 2014 از 5- به 7- کاهشیافته است. بر اساس نقشههای حاصل، مناطق غربی، جنوب غربی و شمال غربی، اتصال ساختاری بیشتری نسبت به بخشهای دیگر حوزهی آبخیز داشتند. از نظر مکانی نیز تفاوت خالص مقادیر شاخص اتصال رسوبی بین دو سال 2001 و 2014 با محدودهی تغییرات 9/0 در عموم قسمتهای حوزهی آبخیز منجر به کاهش اتصال ساختاری رسوب از نظر مکانی شده است. طبق سناریوی دوم، بخشهای شمالی و جنوب شرقی آبخیز بهدلیل دوری از شبکهی آبراههای و در مورد مناطق مرکزی در ترکیب با توپوگرافی ملایم، دارای اتصال رسوبی کمتری نسبت به بخشهای دیگر آبخیز بوده که با نتایج تعیین اتصال ساختاری بر اساس خروجی آبخیز انطباق داشته است. همچنین بخشهای جنوبی، غربی و شمال غربی آبخیز، دامنههای یکپارچهای از نظر مناطق مستعد انتقال رسوب به شبکهی آبراههای را تشکیل دادند. نتیجهگیری: بهطورکلی بر اساس نتایج پژوهش حاضر، امکان بررسی اتصال ساختاری و تغییرات زمانی و مکانی آن در گسترهی آبخیز وجود داشت و از طریق آن میتوان به تشخیص مناطق همگن ازنظر میزان احتمال انتقال رسوب تولیدی دست یافت. این امر زمینهساز اتخاذ تصمیمات و برنامههای اصلاحی و مدیریتی هدفمند در مورد تولید و انتقال رسوب با توجه به اولویت پهنههای مشخصشده و محدودیتهای مالی و تجهیزاتی بهویژه در کشورهایی چون ایران میشود. | ||
کلیدواژهها | ||
حفاظت خاک؛ سناریوی انتقال رسوب؛ مدیریت جامع حوزههای آبخیز؛ شاخص اتصال رسوبی؛ مدیریت رسوب | ||
مراجع | ||
1.Borselli, L., Cassi, P., and Torri, D. 2008. Prolegomena to sediment and flow connectivity in the landscape: A GIS and field numerical assessment. Catena. 75: 3. 268-277. 2.Bracken, L.J., Turnbull, L., Wainwright, J., and Bogaart, P. 2015. Sediment connectivity: a framework for understanding sediment transfer at multiple scales. Earth Surf. Proc. Land. 40: 2. 177-188. 3.Bracken, L.J., Wainwright, J., Ali, G.A., Tetzlaff, D., Smith, M.W., Reaney, S.M., and Roy, A.G. 2013. Concepts of hydrological connectivity: Research approaches, pathways and future agendas. Earth-Sci. Rev. 119: 17-34. 4.Broeckx, J., Vanmaercke, M., Balteanu, D., Chendes, V., Sima, M., Enciu, P., and Poesen, J. 2016. Linking landslide susceptibility to sediment yield at regional scale: application to Romania. Geomorphology. 268: 222-232. 5.Cavalli, M., Trevisani, S., Comiti, F., and Marchi, L. 2013. Geomorphometric assessment of spatial sediment connectivity in small Alpine catchments. Geomorphology. 188: 31-41. 6.Croke, J., Mockler, S., Fogarty, P., and Takken, I. 2005. Sediment concentration changes in runoff pathways from a forest road network and the resultant spatial pattern of catchment connectivity. Geomorphology. 68: 3-4. 257-268. 7.De Asis, A.M., and Omasa, K. 2007. Estimation of vegetation parameter for modeling soil erosion using linear Spectral Mixture Analysis of Landsat ETM data. ISPRS J. Photogramm. 62: 4. 309-324. 8.Foerster, S., Wilczok, C., Brosinsky, A., and Segl, K. 2014. Assessment of sediment connectivity from vegetation cover and topography using remotely sensed data in a dryland catchment in the Spanish Pyrenees. J. Soil Sed. 14: 1982-2000. 9.Fryirs, K.A., Brierley, G.J., Preston, N.J., and Kasai, M. 2007. Buffers, barriers and blankets: The (dis)connectivity of catchment-scale sediment cascades. Catena. 70: 1. 49-67. 10.Gay, A., Cerdan, O., Mardhel, V., and Desmet, M. 2016. Application of an index of sediment connectivity in a lowland area. J. Soil Sed. 16: 280-293. 11.Heckmann, T., and Schwanghart, W. 2013. Geomorphic coupling and sediment connectivity in an alpine catchment - Exploring sediment cascades using graph theory. Geomorphology. 182: 89-103. 12.Lesschen, J.P., Schoorl, J.M., and Cammeraat, L.H. 2009. Modelling runoff and erosion for a semi-arid catchment using a multi-scale approach based on hydrological connectivity. Geomorphology. 109: 3-4. 174-183. 13.Liu, Y., and Fu, B. 2016. Assessing sedimentological connectivity using WATEM/SEDEM model in a hilly and gully watershed of the Loess Plateau, China. Ecol. Ind. 66: 259-268. 14.Messenzehl, K., Hoffmann, T., and Dikau, R. 2014. Sediment connectivity in the high-alpine valley of Val Müschauns, Swiss National Park-linking geomorphic field mapping with geomorphometric modelling. Geomorphology. 221: 215-229. 15.Najafi, S., and Sadeghi, S.H.R. 2013. Comparative study of applying soil erosion mapping, fingerprinting and field measurement techniques in estimation of sediment sources. J. Water. Eng. Manage. 5: 3. 165-178. (In Persian) 16.Najafi, S., Sadeghi, S.H.R., and Heckmann, T. 2017. Analyzing structural sediment connectivity pattern in a watershed. J. Water. Eng. Manage. (In Press, In Persian) 17.Sadeghi, S.H.R., Najafi, S., Riyahi Bakhtiary, A., and Abdi, P. 2014. Soil erosion types ascription for sediment yield using composite fingerprinting technique. Hydrol. Sci. J. 59: 9. 1753-1762. 18.Wester, T., Wasklewicz, T., and Staley, D. 2014. Functional and structural connectivity within a recently burned drainage basin. Geomorphology. 206: 362-373. 19.Vigiak, O., Borselli, L., Newham, L.T.H., McInnes, J., and Roberts, A.M. 2012. Comparison of conceptual landscape metrics to define hillslope-scale sediment delivery ratio. Geomorphology. 138: 1. 74-88. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 946 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 667 |