
تعداد نشریات | 13 |
تعداد شمارهها | 623 |
تعداد مقالات | 6,502 |
تعداد مشاهده مقاله | 8,650,392 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,256,578 |
ریختسنجی فرسایش شیاری در کرتهای آزمایشی | ||
مجله مدیریت خاک و تولید پایدار | ||
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 بهمن 1403 اصل مقاله (1.17 M) | ||
نوع مقاله: مقاله کامل علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22069/ejsms.2025.20654.2076 | ||
نویسندگان | ||
سیدحمیدرضا صادقی* 1؛ عاطفه جعفرپور2؛ مهدی همایی3 | ||
1دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی، گروه مهندسی آبخیزداری | ||
2گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی تربیت مدرس، دانشگاه تربیت مدرس | ||
3استاد گروه مهندسی معدن و محیط زیست، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران | ||
چکیده | ||
سابقه و هدف: فرسایش شیاری یکی از مهمترین فرآیندهای فرسایش آبی است که درنتیجه تمرکز جریان به وجود میآید و یکی از منابع تولید رواناب و رسوب روی دامنههاست. تشکیل شیار و حمل مواد مغذی در دامنهها، حاصلخیزی خاک را کم کرده و باعث تهدید امنیت غذایی خواهد شد. ازاینرو، آگاهی از فرآیند توسعه شیار برای مدیریت منابع خاک و آب ضروری است. حالآنکه فرآیند و ریختسنجی آن به حد کفایت موردتوجه قرار نگرفته است. در همین راستا، پژوهش حاضر باهدف بررسی ریختسنجی شیار در کرتهای آزمایشی در شرایط آزمایشگاهی در آزمایشگاه شبیهساز باران و فرسایش دانشگاه تربیت مدرس برنامهریزی و انجام شد. مواد و روشها: برای انجام پژوهش حاضر از بارش شبیهسازیشده 50 میلیمتر بر ساعت بادوام نیم ساعت به همراه رواناب اضافی 2 لیتر در دقیقه بر خاک حساس به فرسایش منطقه مرزنآباد در سه کرت آزمایشی استفاده شد و رواناب تولیدی و هدررفت خاک اندازهگیری شد. همچنین پس از انجام آزمایشهای شبیهسازی، مؤلفههای ریختسنجی شیار شامل زمان شیاری شدن، طول، عرض، عمق و تراکم شیار اندازهگیری شد. ابزار اندازهگیری مؤلفههای ریختسنجی شیارهای تشکیلشده در کرتهای مطالعاتی شامل متر برای طول و خطکش برای اندازهگیری عرض و عمق بوده است. یافتهها: نتایج نشان داد میزان رواناب تولیدی در سه کرت موردمطالعه 59/21، 63/18 و 33/14 لیتر بر مترمربع و هدررفت خاک نیز در کرتهای آزمایشی 9622، 2665 و 3117 گرم بر مترمربع بوده است. بالا بودن میزان رواناب تولیدی در کرتهای مطالعاتی نشاندهنده وجود جریان متمرکز است که با شکلگیری شیار در سطح کرت آزمایشی، حملکننده هدررفت بالایی از خاک بوده است. همچنین تعداد شیارهای تشکیلشده در کرتهای موردمطالعه 4، 3 و 4 شیار با مجموع طول 41/7، 04/7 و 11/8 متر و تراکم شیار 24/1، 17/1 و 35/1 متر بر مترمربع در کرتهای موردمطالعه مشاهده شد. همچنین میانگین عرض شیارهای تشکیلشده در کرتهای مطالعاتی 5/3±8/6، 0/2±5/3 و 7/2±2/7 سانتیمتر و میانگین عمق شیارهای تشکیلشده 0/1±7/6، 0/1±0/3 و 0/2±9/3 سانتیمتر بوده است. نتیجهگیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که انرژی حمل رسوب در کرتهای آزمایشی پس از شروع جریان متمرکز ابتدا افزایش و سپس کاهش داشته است که باعث به وجود آمدن مراحل اولیه، فعال و رسوبگذاری در کرتهای آزمایشی شده است. به عبارتی شیارهای تشکیلشده با نقش دوگانه هم منبع حمل هدررفت خاک و هم محل رسوبگذاری هستند. ازاینرو، نتایج پژوهش حاضر ضمن تأیید تغییرپذیری مؤلفههای مطالعاتی شیارهای مطالعاتی در کرتهای آزمایشی، بر ضرورت انجام اقدامات پیشگیرانه و مهار فرسایش شیاری در دامنههای حساس به فرسایش در مراحل ابتدایی تأکید دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
جریان متمرکز؛ حفاظت خاک؛ فرسایش خطی؛ مراحل شیاری شدن | ||
مراجع | ||
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 30 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3 |