دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

 آمار

تعداد نشریات13
تعداد شماره‌ها654
تعداد مقالات6,824
تعداد مشاهده مقاله9,804,726
تعداد دریافت فایل اصل مقاله9,188,041
جباری, میترا, سلیمی, خالد, ابراهیمی, فاطمه, محمدی نژاد, قاسم. (1404). بررسی عملکرد و تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های گلرنگ بدون خار (Carthamus tinctorius L.) با استفاده از تحلیل‌های چند متغیره. , 18(1), 67-90. doi: 10.22069/ejcp.2025.23183.2657
میترا جباری; خالد سلیمی; فاطمه ابراهیمی; قاسم محمدی نژاد. "بررسی عملکرد و تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های گلرنگ بدون خار (Carthamus tinctorius L.) با استفاده از تحلیل‌های چند متغیره". , 18, 1, 1404, 67-90. doi: 10.22069/ejcp.2025.23183.2657
جباری, میترا, سلیمی, خالد, ابراهیمی, فاطمه, محمدی نژاد, قاسم. (1404). 'بررسی عملکرد و تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های گلرنگ بدون خار (Carthamus tinctorius L.) با استفاده از تحلیل‌های چند متغیره', , 18(1), pp. 67-90. doi: 10.22069/ejcp.2025.23183.2657
جباری, میترا, سلیمی, خالد, ابراهیمی, فاطمه, محمدی نژاد, قاسم. بررسی عملکرد و تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های گلرنگ بدون خار (Carthamus tinctorius L.) با استفاده از تحلیل‌های چند متغیره. , 1404; 18(1): 67-90. doi: 10.22069/ejcp.2025.23183.2657

بررسی عملکرد و تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های گلرنگ بدون خار (Carthamus tinctorius L.) با استفاده از تحلیل‌های چند متغیره

مجله تولید گیاهان زراعی
دوره 18، شماره 1، فروردین 1404، صفحه 67-90    اصل مقاله (3.66 M)
نوع مقاله: مقاله کامل علمی- پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22069/ejcp.2025.23183.2657
نویسندگان
میترا جباری* 1؛ خالد سلیمی2؛ فاطمه ابراهیمی3؛ قاسم محمدی نژاد4
1استادیار ، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه سراوان. سراوان، سیستان و بلوچستان، ایران.
2استادیار، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه سراوان. سراوان، سیستان و بلوچستان، ایران.
3استادیار، ژنتیک و اصلاح نباتات پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی ، پژوهشگاه افضلی پور، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
4استاد، ژنتیک و اصلاح نباتات پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی، پژوهشگاه افضلی پور و دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان.
چکیده
سابقه و هدف: ایران یکی از خاستگاه‌های اولیه گلرنگ و از نظر تنوع ژنتیکی این گیاه، یکی از غنی‌ترین مناطق جهان محسوب می‌شود. با توجه به توسعه ژنوتیپ‌های متعدد گلرنگ بدون خار و اهمیت عملکرد دانه در توسعه کشت این گیاه، استفاده از ژنوتیپ‌های بدون خار می‌تواند گامی مؤثر در جهت اجرای برنامه‌های به‌نژادی باشد. مهم‌ترین گام در این مسیر، استفاده از تنوع موجود در ژرم‌پلاسم‌های بومی و غیربومی است. هدف از اجرای این پژوهش بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های بومی و غیربومی گلرنگ بدون خار، در راستای شناسایی ژنوتیپ‌های برتر در زمینه تولید دانه و شناسایی ارتباط مؤثر بین صفات بود.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه تعداد 36 ژنوتیپ گلرنگ بدون خار در قالب طرح آلفا لاتیس (مستطیل 4×9) طی سال زراعی 1403-1402 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه سراوان مورد ارزیابی قرار گرفت. در طی دوره رشد صفات تعداد روز تا جوانه‌زنی، تعداد روز تا 5 درصد گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد غوزه بارور، تعداد بذر در غوزه، وزن صد دانه، وزن غوزه در بوته، عملکرد تک بوته، وزن دانه در غوزه، عملکرد کل دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت مورد ارزیابی قرار گرفت.
یافته‌ها: نتایج بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بالا در ژنوتیپ‌های مورد مطالعه بود. همبستگی بسیار معنی‌داری بین عملکرد کل دانه با وزن دانه در غوزه (79/0)، عملکرد تک بوته (99/0) و تعداد بذر در غوزه (73/0) وجود داشت. تجزیه خوشه‌ای به روش حداقل واریانس وارد ژنوتیپ‌های مورد بررسی را به شش خوشه اصلی تفکیک نمود. بر اساس مقایسه میانگین خوشه‌ها، ژنوتیپ‌های موجود در خوشه‌های اول و دوم میانگین پایینی برای اکثر صفات مورد مطالعه داشتند. ژنوتیپ‌های قرار گرفته در خوشه سوم با اختلاف معنی‌دار عملکرد بهتری (kg/ha 9/8809) را نسبت به خوشه‌های دیگر نشان دادند. ژنوتیپ‌های این خوشه از نظر صفات تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک (9/183)، عملکرد تک بوته (g 65/22) و وزن دانه در غوزه (g 18/2) ارزش بالاتری نسبت به خوشه‌های دیگر داشتند. خوشه چهارم عملکرد متوسطی برای تمامی صفات مورد مطالعه داشت. ژنوتیپ های موجود در خوشه پنجم و ششم اختلاف معنی‌داری با خوشه‌های دیگر از نظر صفات مرتبط با عملکرد دانه نشان دادند. با استفاده از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی صفات مورد مطالعه به چهار مؤلفه با واریانس تجمعی 99/77 درصد کاهش یافتند. بر این اساس مؤلفه اول عملکرد، مؤلفه دوم اجزای عملکرد، مؤلفه سوم معماری گیاه و مؤلفه چهارم فنولوژی نام گرفت. بر اساس نتایج حاصل از ترسیم نمودار بای‌پلات ژنوتیپ‌ها در چهار گروه طبقه بندی شدند. ژنوتیپ‌های موجود در گروه اول دارای متوسط عملکرد کل دانه بالایی بودند. ژنوتیپ‌های موجود در گروه دوم با پراکنش حول بردارهای ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد غوزه بارور، عملکرد بیولوژیک، وزن غوزه در بوته و وزن صد دانه دارای پتانسیل عملکرد دانه بالایی بودند. ژنوتیپ‌های موجود در گروه سوم به عنوان ژنوتیپ‌های دیررس شناسایی شدند. گروه چهارم شامل ژنوتیپ‌هایی بود که از لحاظ صفات مورد مطالعه حد واسط رو به پایین درنظر گرفته شدند.
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج حاصل از پژوهش حاضر می‌توان از تلاقی ژنوتیپ‌های موجود در خوشه سوم، پنجم و ششم با دارا بودن بیشترین میانگین برای عملکرد دانه و اجزای مرتبط با عملکرد با ژنوتیپ‌های خوشه چهارم به کمک نمودار بای‌پلات و بر اساس فاصله بین خوشه‌ها به منظور توسعه ژنوتیپ‌های گلرنگ بدون خار با پتانسیل عملکرد دانه بالا بهره برد.
کلیدواژه‌ها
بای‌پلات؛ تجزیه خوشه‌ای؛ تجزیه‌های چند متغیره؛ ژرم‌پلاسم؛ گلرنگ
مراجع
  1. Weiss, E.A. (2000). Oil seed crops. 2nd ed. Black Well Science Oxford.
  2. Nikpour, B., Nazari, M., & Abbasi, A. (2023). Assessment of the genetic diversity in 160 safflower genotypes focusing on oil quality characteristics. Journal of Crop Breeding,15(48), 113-122. https://doi.org/61186/jcb.15.48.113
  3. Singh, V., & Nimbkar, N. (2007). Genetics Resources, Chromosome Engineering and Crop Improvement Series, R.J. Singh, CRC Press, London.
  4. Nazari, M., Shariati, F., Sadeghi Garmaroodi, H., & Jabbari, H. (2022). Evaluation of genetic diversity in 273 safflower genotypes collected from different regions of the world. Journal of Crop Breeding,14(44), 174-180. https://doi.org/52547/jcb.14.44.174. [In Persian]
  5. Bowers, J.E., Pearl, S.A., & Burke, J.M. (2016). Genetic mapping of millions of snps in safflower (Carthamus tinctorius ) via whole-genome resequencing. G3 (Bethesda, Md.), 6(7), 2203–2211. https://doi.org/10.1534/g3.115.026690
  6. Coşge, B., Gürbüz, B., & Kıralan, M. (2007). Oil content and fatty acid composition of some safflower (carthamus tinctorius ) varieties sown in spring and winter. International Journal of Natural and Engineering Sciences, 1, 11-16. Corpus ID: 131524244
  7. Janmohammadi, M., Mohamadi, N., Shekari, F., Abbasi, A., & Esmailpour, M. (2017). The effects of silicon and titanium on safflower (Carthamus tinctorius L.) growth under moisture deficit condition. Acta Agriculturae Slovenica, 109(2), 443–455. https://doi.org/10.14720/aas.2017.109.2.27
  8. Patil, H.S. (1998). Genetic variability, association and path analysis in safflower. Indian Journal of Agricultural Resources, 32, 46-50.
  9. Rahmati, F., Seifzade, S., Jabari, H., Valadabadi, A. & Hadidi masoule, A. (2020). Effect of drought stress and foliar spraying on some physiological and agronomic traits of safflower cultivars. Scientific Journal of Crop Physiology, 47, 27-43. [In Persian]
  10. Safavi, A., Pourdad, S., Taeb, M., & Khosroshahli, M. (2010). Assessment of genetic variation among safflower (Carthamus tinctorius L.) accessions using agro-morphological traits and molecular markers. Journal of Food, Agriculture & Environment, 8, 616-625.
  11. Shahvardi, M. S., mohsenzadeh, M., & Habibollah Samizadeh Lahiji, H. (2022). Investigating the relationship between morphological and molecular diversity in safflower genotypes. Crop Biotechnology, 11(4), 93-110. https://doi.org/10.30473/cb.2023.66492.1896. [In Persian]
  12. Falconer, D., & Mackay, F.C. (1996). Introduction to quantitative genetics. Longman Group Ltd,
  13. McPherson, M.A., Good, A.G., Topinka, A.K.C., & Hall, L.M. (2004). Theoretical hybridization potential of transgenic safflower (Carthamus tinctorius L.) weedy relatives in the New World. Canadian Journal of Plant Science, 84, 923-934.
  14. Ahmadzadeh, A.R., Majedi, E., Darbani, B., Hagegat, A.R., & Dadashe, M.R. (2008). Grain yield and morphological characters of spring safflower genotypes: Evaluation relationship using correlation and path analysis. Research Journal of Biological Sciences, 3, 181-185.
  15. Mahmood, T., Muhammad, S. & Shinwari, Z.K. (2010). Molecular and morphological characterization of Caralluma species. Pakistan Journal of Botany, 42, 1163-1171.
  16. Mosavi Ojagh, S.M., Mozafari, H., Jabbari, H., & Sani, B. (2019). Study of genetic variation in safflower germplasm for early maturity and grain yield using multivariate statistical methods. Journal of Crop Breeding, 11(30), 47-57. https://doi.org/29252/jcb.11.30.47. [In Persian]
  17. Shinwari, Z.K., Rehman, H., & Ashiq Rabbani, M. (2014). Morphological traits based genetic diversity in safflower (Carthamus tinctorius ). Pakistan Journal of Botany, 46(4), 1389-1395. Corpus ID: 4999358
  18. Yazdi Samadi, B. (1978). Evaluation of drought resistance in Iranian and foreign safflower cultivars. Iranian Journal of Agriculture Science, 2(3): 6-10. [In Persian]
  19. Yasari, T., Shahsavari, M., Barzegar, A. & Omidi, A.H. (1995). Study of developmental stages and relationship between of them and seed yield in ten advanced safflower genotypes. Pajouhesh and Sazandegi, 68(3), 75- 83. [In Persian]
  20. Biradar, S.S., Patil, M.K., Naik, V.R., Mukta, N., Nayidu, N.K., & Desai, S.A. (2022). Safflower improvement: conventional breeding and biotechnological approach. In: Gosal, S.S., Wani, S.H. (eds) Accelerated Plant Breeding, Volume 4. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-81107-5_9
  21. Arzu, K.O.S.E., Onder, O., Bilir, O., & Kosar, F. (2018). Application of multivariate statistical analysisfor breeding strategies of spring safflower (Carthamus tinctorius L.). Turkish Journal of Field Crops, 23(1), 12-19. https://doi.org/10.17557/tjfc.413818
  22. Ziaei, S.M., Salimi, K., Amiri, S.R., & Rigi, M.R. (2023). Effect of end-of-season drought and foliar application of Zinc and Manganese sulfate on yield and yield components of safflower (Carthamus tinctorius) in Saravan climatic conditions. Environmental Stresses in Crop Sciences, 16(3), 803-815. https://doi.org/10.22077/escs.2023.5002.2101
  23. SAS Institute Inc. 2019. SAS 9.4 Programmer’s Guide: Essentials. Cary, NC: SAS Institute Inc.
  24. Maechler, M., Rousseeuw, P., Struyf, A., Hubert, M., & Hornik, K., et al (2024). R package ‘cluster’ Ver. 2.1.2. Cluster analysis basics and extensions.
    https://doi.org/10.32614/CRAN.package.cluster
  25. Arzangh, S., Darvishzadeh, R., & Alipour, H. (2021). Evaluation of genetic diversity of maize lines (Zea mays L.) under normal and salinity stress conditions. Cereal Research, 11(3), 243-268. https://doi.org/10.22124/cr.2022.21075.1699. [In Persian]
  26. Sasaki, A. (2023). R Core Team. R: A Language and Environment for Statistical Computing_. R Foundation for Statistical Computing, Vienna, Austria. https://www.R-project.org
  27. Shiravand, R., & Majidi, M. (2014). Drought tolerance of wild and cultivated species of safflower and assessment of morphological variation. Iranian Journal of Field Crops Research, 12(4), 738-750. https://doi.org/10.22067/gsc.v12i4.24687. [In Persian]
  28. Vafaei, S., Tobeh, A., Hokmalipour, S., & Ashrafi, Reza. (2012). Investigate the correlation between components of grain filling and grain yield of different cultivars of rain-fed safflower. World Applied Sciences Journal, 18, 1257-1263. https://doi.org/10.5829/idosi.wasj.2012.18.09.896.
  29. Soares, R.S., Silva, H.W.da., Candido, W.dos.S., & Vale, L.S.R. (2018). Correlations and path analysis for fruit yield in pepper lines (Capsicum chinense ). Comunicata Scientiae, 8(2), 247–255. https://doi.org/10.14295/cs.v8i2.1839
  30. Salehian, M., Darvishzadeh, R., Rezazadeh Bari, M., Jabbari, M., & Jannatdoust, M. (2022). Evaluation of genetic variability of agro-morphological traits in Iranian pepper population (Capsicum annuum ). Plant Productions, 45(2),157-168. https://doi.org/10.22055/PPD.2022.37868.1988. [In Persian]
  31. Malleshappa, S.M., Hiremath, I., & Ravikumar, R.I. (2003). Negative associations between important quantitative traits in safflower (Carthamus tinctorius ). Sesame and Safflower Newsletter, 80-84.
  32. Omidi, A.H., Khazaei, H., & Hongbo, S. (2009). Variation for some important agronomic traits in spring Safflower (Carthamus tinctorius ) genotypes. American-Eurasian Journal of Agricultural & Environmental Sciences, 5(6):791-795.
  33. Pavithra, K.P., Rajesh, S., Patil Harijan, Y., & Nishanth, G.K. (2016). Correlation and path analysis studies in Safflower (Carthamus tinctorius L.) germplasm. Research Journal of Agricultural Sciences, 7(2), 428-432.
  34. Sabaghnia, N., Ebrahimi, H., & Janmohammdi, M. (2024). Genetic variation among diverse safflower genotypes for some agro-morphological traits. OCL, 31. 17. https://doi.org/10.1051/ocl/2024015
  35. Abd El-Lattief., E.A. (2012). Evaluation of 25 safflower genotypes for seed and oil yields under arid environment in upper egypt. Asian Journal of Crop Science, 4, 72-79.
    https://doi.org/3923/ajcs.2012.72.79. [In Persian]
  36. Bahmankar, M., Nabati, D.A., & Dehdari, M. (2017). Genetic relationships among Iranian and exotic safflower using microsatellite markers. Journal of Crop Science and Biotechnology, 20, 159-165. https://doi.org/10.1007/s12892-017-0001-0.
  37. Ebrahimi, H., Sabaghnia, N., Javanmard, A., & Abbasi, A. (2023). Genotype by trait biplot analysis of trait relations in safflower. Agrotechniques in Industrial Crops, 3(2), 67-73. https://doi.org/10.22126/atic.2023.8906.1086.
  38. Shojaei, S.H., Mostafavi, K., Khosroshahli, M., Reza Bihamta, M., & Ramshini, H. (2020). Assessment of genotype-trait interaction in maize (Zea mays) hybrids using GGT biplot analysis. Food science & nutrition, 8(10), 5340–5351. https://doi.org/10.1002/fsn3.1826
  39. Welderufael, S., Abay, F., Ayana, A., & Amede, T. (2023). Genotype by trait (GT) and genotype by yield traits (GYT) analysis of sorghum landraces in Tigray, Northern Ethiopia. Crop Breed Genet Genom, 5(2),e230002. https://doi.org/10.20900/cbgg20230002
  40. Bakhshi, B., Oghan, H.A., Rameeh, V., Fanaei, H.R., Askari, A., Faraji, A., et al. (2023). Analysis of genotype by environment interaction to identify high-yielding and stable oilseed rape genotypes using the GGE-biplot model. Ecological Genetics and Genomics, 28, 100187. https://doi.org/10.1016/j.egg.2023.100187
  41. Baljani, R., Shekari, F., & Sabaghnia, N. (2015). Biplot analysis of trait relations of some safflower (Carthamus tinctorius L.) genotypes in Iran. Crop Research, 50(1-3), 63-73. Corpus ID: 90958270
  42. La Bella, S., Tuttolomondo, T., Lazzeri, L., Matteo, R., Leto, C., & Licata, M. (2019). An agronomic evaluation of new safflower (Carthamus tinctorius) germplasm for seed and oil yields under mediterranean climate conditions. Agronomy, 9(8), 468-484. https://doi.org/10.3390/agronomy9080468
  43. Beyyavas, V., & Dogan, L. (2022). Yield, yield components and oil ratios of irrigated and rainfed safflower cultivars (Carthamus tinctorius L.) under semi-arid climate conditions. Appl Ecol Environ Res, 20(2), 1807–1820. https://doi.org/15666/aeer/2002_18071820
  44. Gholami, M., Sabaghnia, N., Nouraein, M., Shekari, F. & Janmohammadi, M. (2018). Cluster analysis of some safflower genotypes using a number of agronomic characteristics. Journal of Crop Breeding, 10(25), 159- 166. https://doi.org/29252/jcb.10.25.159 . [In Persian]
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 283
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 176


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب