
تعداد نشریات | 13 |
تعداد شمارهها | 650 |
تعداد مقالات | 6,788 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,559,903 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,993,865 |
ارزیابی میزان بهبود خصوصیات فیزیکی خاک فشرده شده پس از اجرای عملیات چوبکشی زمینی در جنگل کوهمیان استان گلستان | ||
مجله پژوهشهای حفاظت آب و خاک | ||
دوره 32، شماره 2، تیر 1404، صفحه 165-182 اصل مقاله (1.42 M) | ||
نوع مقاله: مقاله کامل علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22069/jwsc.2025.22914.3768 | ||
نویسندگان | ||
علی گنجی وطن1؛ ستار عزتی* 2؛ فرزام توانکار3؛ رامین رحمانی4 | ||
1دانشجوی کارشناسیارشد جنگلداری، دانشکده علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران. | ||
2نویسنده مسئول، استادیار گروه جنگلداری، دانشکده علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران | ||
3دانشیار گروه جنگلداری، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران | ||
4استاد گروه جنگلشناسی و اکولوژی جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران | ||
چکیده | ||
سابقه و هدف: ماشینآلات سنگین در عملیات بهرهبرداری با فشردگی و تغییر در ساختمان فیزیکی خاک، تأثیرات قابلتوجهی بر بخشی از خاک رویشگاه که مسیرهای چوبکشی، مسیرهای کشیدن و مناطق دپوهای جنگلی بر روی آن احداثشده است ایجاد میکنند. این تأثیرات ممکن است تا سالیان طولانی پابرجا باشد. هدف این مطالعه ارزیابی روند بهبودی خصوصیات فیزیکی خاک تخریبشده شامل وزن مخصوص ظاهری، تخلخل درشتدانه، تخلخل کل و رطوبت وزنی در مسیرهای چوبکشی با خصوصیات فنی متفاوت (شیب و تردد) پس از گذشت 30 سال از عملیات چوبکشی زمینی است. مواد و روش: مطالعه حاضر در جنگلهای حوزه کوهمیان در سه مسیر چوبکشی با سنین مختلف 10، 15 و 30 سال در استان گلستان انجام شد. تیمارهای موردنظر شامل سه کلاس شدت تردد ماشین چوبکشی و دو کلاس شیب طولی مسیر چوبکشی بود. بدین منظور، در هر سن مسیر چوبکشی، سه شدت تردد کم، متوسط و شدید بر اساس فاصله از محل دپو و مسیرهای منشعب شده از مسیر اصلی تفکیک شد. در هر شدت تردد، دو کلاس شیب بالای 15% و زیر 15% جدا شد. در هر تیمار یک پلات 40 مترمربعی برداشت شد. تعداد 6 نمونه خاک (سه نمونه در شیار سمت چپ و سه نمونه در شیار سمت راست) جهت اندازهگیری خصوصیات فیزیکی خاک شامل رطوبت وزنی، وزن مخصوص ظاهری، تخلخل درشتدانه و تخلخل کل برداشت و به آزمایشگاه انتقال داده شد. وزن مرطوب نمونهها در عرصه با استفاده از ترازوی دیجیتال اندازهگیری و وزن خشک نمونهها در آون و سایر مشخصات خاک در آزمایشگاه اندازهگیری شد. درمجموع 108 نمونه خاک برداشت و آزمایش شد. بهمنظور بررسی بهبود خصوصیات فیزیکی، خاک مسیرهای چوبکشی با مناطق بدون به هم خوردگی (شاهد) مقایسه شد. یافتهها: نتایج نشان داد که در مسیر 10 ساله، هیچیک از خصوصیات فیزیکی خاک بهبود نیافته است. این در حالی است که در تردد شدید مسیر 30 سال مقدار رطوبت خاک (8 درصد بیشتر)، وزن مخصوص ظاهری (14 درصد بیشتر)، تخلخل درشتدانه (18 درصد کمتر) و مجموع تخلخل (12 درصد کمتر) در مقایسه با منطقه شاهد بوده است. درشیب زیر 15 درصد، رطوبت خاک، تخلخل درشتدانه و مجموع تخلخل توانسته بودند به آستانه بهبود برسند، اما درشیبهای بالای 15 درصد، وزن مخصوص ظاهری (11 درصد بیشتر) و تخلخل درشتدانه (13 درصد کمتر) در مقایسه با منطقه شاهد اختلاف دارند. فارغ از خصوصیات فنی مسیرهای چوبکشی (شیب و تردد)، بعد از گذشت زمان 30 سال، فقط تخلخل درشتدانه نتوانسته بود بهبود یابد و مقدار آن بهاندازه 12 کمتر از منطقه شاهد بوده است و برای بهبودی کامل به زمان بیشتری نیاز دارد.درشیب زیر 15 درصد، رطوبت خاک، تخلخل درشتدانه و مجموع تخلخل توانسته بودند به آستانه بهبود برسند، اما درشیبهای بالای 15 درصد، وزن مخصوص ظاهری (11 درصد بیشتر) و تخلخل درشتدانه (13 درصد کمتر) در مقایسه با منطقه شاهد اختلاف دارند. فارغ از خصوصیات فنی مسیرهای چوبکشی (شیب و تردد)، بعد از گذشت زمان 30 سال، فقط تخلخل درشتدانه نتوانسته بود بهبود یابد و مقدار آن بهاندازه 12 کمتر از منطقه شاهد بوده است و برای بهبودی کامل به زمان بیشتری نیاز دارد. در هر تیمار یک پلات 40 مترمربعی برداشت شد. تعداد 6 نمونه خاک (سه نمونه در شیار سمت چپ و سه نمونه در شیار سمت راست) جهت اندازهگیری خصوصیات فیزیکی خاک شامل رطوبت وزنی، وزن مخصوص ظاهری، تخلخل درشتدانه و تخلخل کل برداشت و به آزمایشگاه انتقال داده شد. وزن مرطوب نمونهها در عرصه با استفاده از ترازوی دیجیتال اندازهگیری و وزن خشک نمونهها در آون و سایر مشخصات خاک در آزمایشگاه اندازهگیری شد. درمجموع 108 نمونه خاک برداشت و آزمایش شد. وزن مخصوص ظاهری (14 درصد بیشتر)، تخلخل درشتدانه (18 درصد کمتر) و مجموع تخلخل (12 درصد کمتر) در مقایسه با منطقه شاهد بوده است. درشیب زیر 15 درصد، رطوبت خاک، تخلخل درشتدانه و مجموع تخلخل توانسته بودند به آستانه بهبود برسند، اما درشیبهای بالای 15 درصد، وزن مخصوص ظاهری (11 درصد بیشتر) و تخلخل درشتدانه (13 درصد کمتر) در مقایسه با منطقه شاهد اختلاف دارند. فارغ از خصوصیات فنی مسیرهای چوبکشی (شیب و تردد)، بعد از گذشت زمان 30 سال، فقط تخلخل درشتدانه نتوانسته بود بهبود یابد و مقدار آن بهاندازه 12 کمتر از منطقه شاهد بوده است و برای بهبودی کامل به زمان بیشتری نیاز دارد.درشیب زیر 15 درصد، رطوبت خاک، تخلخل درشتدانه و مجموع تخلخل توانسته بودند به آستانه بهبود برسند، اما درشیبهای بالای 15 درصد، وزن مخصوص ظاهری (11 درصد بیشتر) و تخلخل درشتدانه (13 درصد کمتر) در مقایسه با منطقه شاهد اختلاف دارند. وزن مخصوص ظاهری (14 درصد بیشتر)، تخلخل درشتدانه (18 درصد کمتر) و مجموع تخلخل (12 درصد کمتر) در مقایسه با منطقه شاهد بوده است. درشیب زیر 15 درصد، رطوبت خاک، تخلخل درشتدانه و مجموع تخلخل توانسته بودند به آستانه بهبود برسند، اما درشیبهای بالای 15 درصد، وزن مخصوص ظاهری (11 درصد بیشتر) و تخلخل درشتدانه (13 درصد کمتر) در مقایسه با منطقه شاهد اختلاف دارند. فارغ از خصوصیات فنی مسیرهای چوبکشی (شیب و تردد)، بعد از گذشت زمان 30 سال، فقط تخلخل درشتدانه نتوانسته بود بهبود یابد و مقدار آن بهاندازه 12 کمتر از منطقه شاهد بوده است و برای بهبودی کامل به زمان بیشتری نیاز دارد.درشیب زیر 15 درصد، رطوبت خاک، تخلخل درشتدانه و مجموع تخلخل توانسته بودند به آستانه بهبود برسند، اما درشیبهای بالای 15 درصد، وزن مخصوص ظاهری (11 درصد بیشتر) و تخلخل درشتدانه (13 درصد کمتر) در مقایسه با منطقه شاهد اختلاف دارند. بهمنظور بررسی بهبود خصوصیات فیزیکی، خاک مسیرهای چوبکشی با مناطق بدون به هم خوردگی (شاهد) مقایسه شد. نتیجهگیری: نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که خصوصیات فیزیکی خاک در تیمارهای با شیبهای بالای 15 درصد و تردد شدید نتوانسته بودند بعد از گذشت 30 سال بهطور کامل بهبود یابند، بنابراین بهمنظور حداقل نمودن آسیب به اکوسیستم جنگل استفاده از مازاد مقطوعات و سرشاخه درختان بر روی مسیر و کاهش حجم بار ماشین بهمنظور کمک به بهبود و تخریب حداکثر و خاک در این نواحی پیشنهاد میشود. | ||
کلیدواژهها | ||
بهبود خاک؛ خصوصیات فیزیکی؛ مسیرهای چوبکشی؛ بهرهبرداری؛ تخلخل خاک | ||
مراجع | ||
1.Ezzati, S., Najafi, A., & Bettinger, P. (2016). Finding feasible harvest zones in mountainous areas using integrated spatial multi-criteria decision analysis. Land Use Policy, 59, 478-491. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2016.09.020.
2.Horn, R., Vossbrink, J., & Becker, S. (2004). Modern forestry vehicles and their impacts on soil physical properties. Soil and Tillage Research, 79(2), 207-219. https://doi.org/10.1016/j.still.2004.07.009.
3.Ampoorter, E., Goris, R., Cornelis, W. M., & Verheyen, K. (2007). Impact of mechanized logging on compaction status of sandy forest soils. Forest Ecology and Management, 241(1-3), 162-174. https:// doi.org/10.1016/j.foreco.2007.01.019.
4.Lacey, S. T., & Ryan, P. J. (2000). Cumulative management impacts on soil physical properties and early growth of Pinus radiata. Forest Ecology and Management, 138(1-3), 321-333. https:// doi.org/10.1016/s0378-1127(00)00422-9.
5.Masumian, A., Rabiee, M. R. S., Solgi, A., Behjou, F. K., Marchi, E., Hájek, M., & Geraeli, H. (2024). Assessment of the impact of ground-based skidding on soil physical properties: initial effect and medium-term recovery. International Journal of Forest Engineering, 35(2), 284-295. https://doi.org/10.1080/14942119.2023. 2286394.
6.Naghdi, R., Solgi, A., Labelle, E. R., & Zenner, E. K. (2016). Influence of ground-based skidding on physical and chemical properties of forest soils and their effects on maple seedling growth. European Journal of Forest Research, 135, 949-962. https://doi.org/10. 1007/ s10342-016-0986-3.
7.DeArmond, D., Ferraz, J. B. S., Lima, A. J. N., & Higuchi, N. (2024). Surface soil recovery occurs within 25 years for skid trails in the Brazilian Amazon. Catena, 234, 107568. https://doi.org/ 10.1016/j.catena.2023.107568.
8.Schäffer, B., Stauber, M., Müller, R., & Schulin, R. (2007). Changes in the macro‐pore structure of restored soil caused by compaction beneath heavy agricultural machinery: a morphometric study. European Journal of Soil Science, 58(5), 1062-1073. https://doi.org/10. 1111/j.1365-2389.2007.00886.x.
9.Shahriari, A., Moghadami Rad, M., & Abdie, E. (2019). The effects of logging on forest soil (Azad Shahr Kuhmian Forest). Journal of Plant Ecosystem Conservation, 6(13), 233-250. https:// doi.org/10.1515/9783110290479-006.
10.Firozan, A., Hakimi, M., Hashemi, S., & Hemmati, V. (2022). Evaluating the restoration of soil physical properties and natural regeneration in skid trails (Case study: forests of Shanderman area of Giulan province). Journal of Renewable Natural Resources Research, 13(1), 97-104. https://doi.org/10. 52547/ifej.10.20.11.
11.Hashemi, M., Nikooy, M., Salehi, A., & Naghdi, R. (2021). Investigation of soil physical properties 11 years after water-bar construction on skid trail. Forest Research and Development, 7(2), 169-182. https://doi.org/10. 17221/108/2016-jfs. 12.DeArmond, D., Emmert, F., Lima, A. J. N., & Higuchi, N. (2019). Impacts of soil compaction persist 30 years after logging operations in the Amazon Basin. Soil and Tillage Research, 189, 207-216. https://doi.org/10.1016/ j.still.2019.01.010.
13.Solgi, A., Cerdà, A., Masumian, A., Rabiee, M. R. S., Behjou, F. K., & Vojoodi, R. G. (2023). Effectiveness of Sawdust and Rice Straw Mulch Strips to Control Runoff and Sediment Yield in Skid Trails. Forest Science, 69(5), 580-590. https://doi.org/10. 1093/forsci/fxad023.
14.Sohrabi, H., Jourgholami, M., Jafari, M., Shabanian, N., Venanzi, R., Tavankar, F., & Picchio, R. (2020). Soil recovery assessment after timber harvesting based on the Sustainable Forest Operation (SFO) perspective in Iranian temperate forests. Sustainability, 12(7), 2874. https://doi.org/10.3390/su12072874.
15.Tavankar, F., Picchio, R., Nikooy, M., Jourgholami, M., Naghdi, R., Latterini, F., & Venanzi, R. (2021). Soil natural recovery process and Fagus orientalis lipsky seedling growth after timber extraction by wheeled skidder. Land, 10(2), 113. https://doi.org/10.3390/ land10020113.
16.Ezzati, S., Najafi, A., Rab, M. A., & Zenner, E. K. (2012). Recovery of soil bulk density, porosity and rutting from ground skidding over a 20-year period after timber harvesting in Iran. Silva Fennica, 46(4), 521-538. https://doi.org/10.14214/sf.908.
17.Rivenshield, A., & Bassuk, N. L. (2007). Using organic amendments to decrease bulk density and increase macroporosity in compacted soils. Arboriculture and Urban Forestry, 33(2), 140. https:// doi.org/10.48044/jauf.2007.015.
18.Sohrabi, H., Jourgholami, M., Majnounian, B., & Amiri, G. Z. (2016). Soil moisture recovery after timber harvest cessation on abandoned skid trails after 20 years. 8 (2), 179-174, https:// doi.org/ 10.5194/ egusphere-egu25-4441. [In Persian]
19.Solgi, A., Naghdi, R., Zenner, E. K., Tsioras, P. A., & Hemmati, V. (2019). Effects of ground-based skidding on soil physical properties in skid trail switchbacks. Croatian Journal of Forest Engineering: Journal for Theory and Application of Forestry Engineering, 40(2), 341-350. https://doi.org/10.5552/ crojfe.2019.535. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 82 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 26 |