آمار
| تعداد نشریات | 13 |
| تعداد شماره‌ها | 643 |
| تعداد مقالات | 6,724 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,323,587 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,703,325 |
پتانسیل‌سنجی زراعت چوب با گونه شیشم (Dalbergia sissoo Roxb.) در استان خوزستان با استفاده ازGIS و ANP | ||
| پژوهش‌های علوم و فناوری چوب و جنگل | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 شهریور 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله کامل علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22069/jwfst.2025.23594.2108 | ||
| نویسندگان | ||
| سجاد عالی محمودی سراب* 1؛ محمود نجفی زیلایی2؛ حسین آرامی3؛ مهری دیناروند4؛ امین وثوقیان5 | ||
| 1استادیار، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، | ||
| 2کارشناس پژوهشی، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج | ||
| 3استادیار، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، | ||
| 4دانشیار، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، | ||
| 5کارشناس جنگل و مرتع، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، خوزستان، ایران. | ||
| چکیده | ||
| سابقه و هدف: با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای منابع چوبی و چالش‌های ناشی از جنگل‌زدایی، شناسایی گونه‌های سازگار با شرایط خشک و نیمه‌خشک مانند شیشم (Dalbergia sissoo Roxb.) و تعیین مناطق مستعد کشت آن، به عنوان راهکاری کلیدی در توسعه پایدار منابع طبیعی مطرح می‌شود. گونه شیشم با مقاومت به خشکی، شوری خاک و کیفیت بالای چوب، گزینه‌ای ایده‌آل برای مناطق خشک و نیمه‌خشک مانند استان خوزستان محسوب می‌شود. این مطالعه با هدف پتانسیل‌سنجی اراضی قابل کشت و زراعت چوب شیشم در استان خوزستان، از تلفیق GIS و ANP بهره برده است تا با درنظرگیری معیارهای اکولوژیک، اقلیمی و دسترسی به منابع، الگویی دقیق برای کاهش وابستگی به واردات چوب، حفظ جنگل‌های طبیعی و تقویت اقتصاد مقاومتی ارائه دهد. مواد و روش‌ها: داده‌های میدانی شامل موقعیت لکه‌های طبیعی و دست‌کاشت شیشم در مناطق مختلف استان جمع‌آوری شد. معیارهای مؤثر در ارزیابی پتانسیل زراعت شامل اقلیم (با زیرمعیارهای حداکثر، متوسط و حداقل دما، حداکثر، متوسط و حداقل دما درصد رطوبت نسبی، سرعت باد، ساعات تابش و تبخیر و تعرق)، توپوگرافی (با زیرمعیارهای شیب دامنه، جهت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا)، دسترسی به منابع (شامل زیرمعیارهای فاصله از منابع آب و فاصله از جاده) و مشخصه‌های محیطی (شامل زیرمعیارهای خاکشناسی، کاربری و زمین شناسی) با مشارکت ۲۸ متخصص و از طریق پرسشنامه‌های کارشناسی وزن‌دهی شدند. وزن‌های نهایی معیارها با استفاده از نرم‌افزار Super Decision و روش ANP (با نرخ ناسازگاری کمتر از 1/0) محاسبه گردید. لایه‌های اطلاعاتی مرتبط با هر معیار به فرمت رستر در محیط GIS آماده و با روش همپوشانی فازی ادغام شدند. نقشه نهایی پتانسیل‌سنجی در ۵ طبقه (از بسیار مناسب تا بسیار نامناسب) طبقه‌بندی و با داده‌های میدانی و شاخص صحت کلی اعتبارسنجی شد. برای این منظور، موقعیت لکه‌های طبیعی و دست‌کاشت شیشم در استان خوزستان جمع‌آوری شد که شامل شش هکتار از عرصه‌های پراکنده بود و به‌عنوان نمونه‌های واقعی برای مقایسه با نقشه پیش‌بینی‌شده استفاده گردید. نقشه نهایی پتانسیل کشت، با ترکیب لایه‌های وزندار شده در GIS و ANP ، به‌دقت با داده‌های میدانی مقایسه شد. نتایج و یافته‌ها: تحلیل ANP نشان داد معیارهای دسترسی به منابع (وزن 62/0) و اقلیم (22/0) بیشترین تأثیر را داشتند. همچنین زیرمعیارهای کلیدی شامل فاصله از منابع آبی (23/۰)، ارتفاع از سطح دریا (18/0) و نوع خاک (10/۰) به عنوان مهمترین عوامل تعیین کننده مناطق مستعد کاشت این گونه شناسایی شدند. نتایج اعمال وزن‌های معیارها و زیرمعیارها برروی لایه های مورد بررسی بر اساس مدل ترکیبی GIS-ANP نیز نشان داد که حدود 8/2832 هکتار از اراضی شمالی و مرکزی خوزستان (شهرستان‌های دزفول و ایذه) با صحت ۸۵٪ به عنوان مناطق بسیار مناسب برای کشت شیشم شناسایی شدند. این مناطق با دارا بودن شرایطی مانند آبراه ها و رودخانه‌های منشعب، شوری خاک پایین، عمق خاک مناسب، محدوده ارتفاع از سطح دریای مناسب برای رشد این گونه و همچنین بارش سالانه بالای ۴۵۰ میلی‌متر، از پتانسیل اکولوژیک ایده‌آلی برخوردارند. اعتبارسنجی مدل نیز با صحت کلی 82٪ و ضریب کاپا 71/0 نشان داد که نقشه‌های پیش‌بینی شده با پراکنش طبیعی شیشم همخوانی خوبی دارند. همچنین، مناطق دست‌کاشت شهری (مانند اهواز) به دلیل شرایط آبیاری مصنوعی، در طبقه‌بندی مستقل قرار نگرفتند. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان داد که با شناسایی 8/2832 هکتار از اراضی شمالی و مرکزی خوزستان به عنوان مناطق بسیار مناسب کشت شیشم، می‌توان وابستگی به واردات چوب را کاهش داد و فشار بر جنگل‌های طبیعی را کاست. همچنین ترکیب روش‌های GIS و ANP با دقت %85، ابزاری کارآمد برای پهنه‌بندی اراضی مستعد مبتنی بر معیارهای اکولوژیک و دسترسی به منابع است. این الگو قابلیت تعمیم به سایر مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران را دارد و می‌تواند به برنامه‌ریزی کشت صنعتی گونه‌های سازگار با شرایط سخت کمک کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| پتانسیل سنجی؛ استان خوزستان؛ سامانه اطلاعات جغرافیایی؛ گونه شیشم؛ فرآیند تحلیل شبکه‌ای | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب