دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

 آمار

تعداد نشریات13
تعداد شماره‌ها656
تعداد مقالات6,849
تعداد مشاهده مقاله9,873,565
تعداد دریافت فایل اصل مقاله9,238,413
نورآفتاب, رحیم, حسیبی, پیمان, سیاهپوش, محمدرضا, منصفی, علی. (1404). ارزیابی فنولوژیک و تعیین کارآیی مصرف نیتروژن در ارقام جدید کنجد مقاوم به ریزش دانه. , 18(2), 45-62. doi: 10.22069/ejcp.2025.23395.2670
رحیم نورآفتاب; پیمان حسیبی; محمدرضا سیاهپوش; علی منصفی. "ارزیابی فنولوژیک و تعیین کارآیی مصرف نیتروژن در ارقام جدید کنجد مقاوم به ریزش دانه". , 18, 2, 1404, 45-62. doi: 10.22069/ejcp.2025.23395.2670
نورآفتاب, رحیم, حسیبی, پیمان, سیاهپوش, محمدرضا, منصفی, علی. (1404). 'ارزیابی فنولوژیک و تعیین کارآیی مصرف نیتروژن در ارقام جدید کنجد مقاوم به ریزش دانه', , 18(2), pp. 45-62. doi: 10.22069/ejcp.2025.23395.2670
نورآفتاب, رحیم, حسیبی, پیمان, سیاهپوش, محمدرضا, منصفی, علی. ارزیابی فنولوژیک و تعیین کارآیی مصرف نیتروژن در ارقام جدید کنجد مقاوم به ریزش دانه. , 1404; 18(2): 45-62. doi: 10.22069/ejcp.2025.23395.2670

ارزیابی فنولوژیک و تعیین کارآیی مصرف نیتروژن در ارقام جدید کنجد مقاوم به ریزش دانه

مجله تولید گیاهان زراعی
مقاله 3، دوره 18، شماره 2، تیر 1404، صفحه 45-62    اصل مقاله (1.83 M)
نوع مقاله: مقاله کامل علمی- پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22069/ejcp.2025.23395.2670
نویسندگان
رحیم نورآفتاب1؛ پیمان حسیبی* 2؛ محمدرضا سیاهپوش2؛ علی منصفی3
1دانشجوی دکتری ، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2دانشیار، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
3دانشیار، دانشگاه شهید چمران ‏اهواز، اهواز، ایران،
چکیده
سابقه و هدف: کنجد به عنوان گیاه مناسب مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری در طول رشد به شرایط نسبتاً گرم ‏نیاز دارد تا حداکثر ‏محصول را تولید کند. کنجد عموماً به‌عنوان گیاهی با نیاز کودی و نهاده‌پذیری پایین شناخته می‌شود، اما در این گیاه نیز ‏فراهمی ‏عناصر غذایی به‌ویژه نیتروژن تأثیر مستقیمی بر افزایش عملکرد دارد. ‏با توجه به اهمیت موضوع این آزمایش بمنظور ارزیابی ‏فنولوژیک و تعیین کارآیی مصرف نیتروژن در ارقام جدید کنجد مقاوم به ریزش دانه انجام شد.‏
مواد و روش‌ها‎:‎‏ این آزمایش بصورت مزرعه‌ای به‌صورت آزمایش کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در ‏چهار تکرار در ‏شمال خوزستان طی دو سال 1400 و 1401 اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل، کود اوره در سه سطح (100، ‏‏150 و 200 کیلوگرم در ‏سال اول به ترتیب معادل 46، 69 و 92 کیلوگرم نیتروژن خالص و سطوح 150، 200 و 250 کیلوگرم در ‏هکتار در سال دوم به ترتیب معادل ‏‏69، 92 و 115 کیلوگرم نیتروژن خالص) در کرت‌های اصلی و چهار رقم (مهاجر، چمران و ‏برکت به عنوان ارقام جدید تجاری کنجد ‏مقاوم به ریزش دانه و ژنوتیپ محلی دزفول به عنوان شاهد) در کرت‌های فرعی اعمال ‏گردیدند. ‏
یافته‌ها‎:‎‏ نتایج حاکی از تأثیرپذیری صفات فنولوژیک و عملکردی ارقام کنجد از رژیم‌های مختلف نیتروژن بود. افزایش کود ‏مصرفی بطور معنی‌داری تعداد روز تا هریک از مراحل رشدی را ‏افزایش داد. تیمار 200 کیلوگرم کود اوره در سال اول و 250 ‏کیلوگرم کود اوره در سال دوم به ترتیب با 5/62 روز ‏‏(معادل 1460 درجه روز رشد) و 7/65 روز (معادل 1533 درجه روز رشد) ‏بیشترین تعداد روز تا 100 درصد گلدهی را نیاز داشتند. رقم محلی دزفول در سال اول با میانگین 4/66 روز معادل 3/1540 درجه ‏روز رشد و در سال دوم با 1/71 روز ‏معادل 3/1672 درجه روز رشد به طور معنی‌داری میانگین تعداد روز بیشتری تا گلدهی کامل ‏نیاز داشت ولی بین ارقام مقاوم به ریزش ‏اختلاف کمی وجود داشت. در هر دو سال آزمایش، بالاترین عملکرد دانه با مصرف ‏بیشترین مقادیر نیتروژن تولید شد و در میان ارقام مورد ‏بررسی، رقم مهاجر با میانگین عملکرد 924 و 1953 کیلوگرم در هکتار (به ‏ترتیب در سال اول و دوم آزمایش) بیشترین عملکرد دانه را ‏تولید کرد. قابل توجه آنکه با افزایش مصرف نیتروژن، میزان کارایی ‏مصرف نیتروژن کاهش یافت. بیشترین میانگین کارایی مصرف نیتروژن ‏در دو سال اجرای آزمایش در تیمارهای 100 و 150 کیلوگرم ‏اوره در هکتار و در رقم مهاجر بدست آمد، به‌طوریکه این رقم در سال اول ‏با میانگین 9/16 کیلوگرم دانه به ازای هر کیلوگرم ‏نیتروژن مصرفی در شرایط کاربرد 100 کیلوگرم اوره در هکتار و در سال دوم در شرایط ‏کاربرد 150 کیلوگرم اوره در هکتار، ‏‏5/25 کیلوگرم دانه به ازای هر کیلوگرم نیتروژن مصرفی تولید نمود و بالاترین کارایی مصرف نیتروژن ‏را نشان داد. همچنین میانگین ‏این صفت در رقم برکت در سال دوم آزمایش 4/20 کیلوگرم دانه به ازای هر کیلوگرم نیتروژن مصرفی بود ‏که بیانگر کارآمد بودن ‏این رقم در استفاده از نیتروژن مصرفی می‌باشد. ‏
نتیجه‌گیری‎‏:‏‎‏ به طور کلی نتایج نشان داد افزایش نیتروژن منجر به تأخیر در مراحل رشدی گیاه و ورود گیاه به مراحل ‏زایشی ‏می‌شود. بعلاوه ارقام پیشرفته کنجد مقاوم به ریزش دانه در شرایط مصرف مقادیر مختلف کود نیتروژن نسبت به رقم شاهد ‏تعداد ‏روز و مجموعه حرارتی کمتری تا رسیدگی نیاز داشتند که حاکی از زودرسی بیشتر این ارقام نسبت به رقم شاهد بود. با ‏افزایش میزان کود نیتروژن میزان کارایی مصرف نیتروژن کاهش یافت. ارقام مهاجر و برکت دارای کارایی مصرف نیتروژن ‏بالایی ‏بوده و مصرف 150 کیلوگرم کود اوره به منظور دستیابی به بالاترین کارایی مصرف نیتروژن برای ارقام کنجد مقاوم به ریزش ‏دانه ‏پیشنهاد می‌شود.‏
کلیدواژه‌ها
‏ عملکرد دانه؛ فنولوژی؛ کارآیی مصرف نیتروژن؛ مراحل رشدی ‏
مراجع
  1. Sawant, D.M., Alse, U.N., Asewar, B.V., & Khobragade, A.M. (2017). Phenological studies on Sesamum (Sesamum indicum L.) varieties under varied weather conditions. Journal of Agriculture Research and Technology, 42(3), 119-125.
  2. Mostafavi, M.J., Nassiri Mahallati, M., & Koocheki, A. (2018). Growth and phenology analysis of sesame (Sesamum indicum L.) under biological and chemical nutritional sources. Iranian Journal of Field Crops Research, 16(1), 15-34. [In Persian]. SID. https://sid.ir/paper/380698/en
  3. Ladha, J., Tirol-Padre, A., Reddy, C.K., Cassman, K.G., Verma, S., Powlson, D.S., Van Kessel, C., Richter, D.D.B., Chakraborty, D., & Pathak, H. (2016). Global nitrogen budgets in cereals: A 50-year assessment for maize, rice, and wheat production systems. Nature Science Reporter, 6, 19355. ‎ https://doi.org/10.1038/srep19355
  4. Harasim, E., Wesołowski, M., Kwiatkowski, C.A., & Cierpiała, R. (2016). Effect of retardants and nitrogen fertilization on winter wheat canopy structure. Romanian Agricultural Research, (33).
  5. Kashani H., Shahab D., Kandhro M.N., Ahmed N., Saeed Z. & Nadeem A. 2016. Seed Yield and Oil Content of Sesame (Sesamum indicum L.) Genotypes in Response to Different Methods of Nitrogen Application. Indian Journal of Science and Technology, 9(30), 1-5. Doi: 10.17485/ijst/2016/v9i30/89371.
  6. Patel, H.K., Patel, R.M., Desai, C.K. & Patel, H.B. 2014. Response of summer sesamum (Sesamum indicum L.) to different spacings and levels of nitrogen under north Gujarat condition. International Journal of Agricultural Science, 10(1), 336–343. Doi: 10.5555/20143192762.
  7. Lemaire, G., Sinclair, T., Sadras, V., & Bélanger, G. (2019). Allometric approach to crop nutrition and implications for crop diagnosis and phenotyping: A review. Agronomy for Sustainable Development, 39(2), 27. https://doi.org/10.1007/s13593-019-0570-6  ‎  
  8. Mohanty, S., Swain, C.K., Sethi, S.K., Dalai, P.C., Bhattacharyya, P., Kumar, A., Tripathi, R., Shahid, M., Panda, B.B., Kumar, U., Lal, B., Gautam, P., Munda, S., & Nayak, A.K. (2017). Crop establishment and nitrogen management affect greenhouse gas emission and biological activity in tropical rice production. Ecological Engineering, 104, 80-98.‎ https://doi.org/10.1016/j.ecoleng. 2017.03.026 ‎ 
  9. Sidhu, M. S., Sikka, R., & Singh, T. (2004). Performance of transplanted Basmati rice in different cropping systems as affected by nitrogen application. International Rice Research Notes, 29(1), 63-65.
  10. Gebregergis, Z., Baraki, F., & Teame, G. (2023). Optimizing nitrogen fertilizer use for sesame under rain-fed and irrigation conditions in Northern Ethiopia. Oil Crop Science, 8(4), 252-258.
  11. Kaufman, R.C., Wilson, J.D., Bean, S.R., Presley, D.R., Blanco-Canqui, H., & Mikha, M. (2013). Effect of nitrogen fertilization and cover cropping systems on sorghum grain characteristics. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 61(24), 5715-5719. ‎ https://doi.org/10.1021/jf401087v     ‎
  12. Ali, A., Khan, N., Khan, R., Sohail, Z.U., Ali, M., Junaid, M.,  & Shah, J.A. (2017). Growth of sesame (Sesamum indicum L.) as affected by nitrogen and sulfur under semiarid climate. Pure and Applied Biology (PAB), 6(1), 40-46.
  13. Mirzakhani, M. (2019). Response of nitrogen use efficiency and agronomic characteristics of winter wheat to rate, time, and method of nitrogen application. Iranian Journal of Field Crop Science, 50(2), 77-87. [In Persian]. https://doi.org/10.22059/ijfcs.2018.245329.654402
  14. Saboury, A., Gholamhoseini, M., Bazrafshan, F., Habibzadeh, F., & Amiri, B. (2022). Effect of irrigation and nitrogen fertilizer on yield, inputs use efficiency, and seed quality of sesame cultivars. Iranian Journal of Field Crop Science, 53(2), 221-234. [In Persian]. https://doi.org/10.22059/ijfcs.2021.319665.654807
  15. Siahpoosh, M.R., Nejadsadeghi, L., Siahpoosh, M.S., Sheidaie, S., Rezvani, E., & Sadeghi, H. (2024). Introduction and evaluation of agronomic features of commercial non-shattering (indehiscent) sesame cultivars named Barkat, Mohajer, Chamran, and Dezful. Plant Production, 46(4), 473-490. [In Persian]
  16. Hack, H., Bleiholder, H., Buhr, L., Meier, U., Schnock-Fricke, U., Weber, E., & Witzenberger, A. (1992). A uniform code for phenological growth stages of mono- and dicotyledonous plants: Extended BBCH scale, general.
  17. Bhan, M., Patel, D., Walikar, L.D., Kumar, P.V., & Agrawal, K.K. (2019). Thermal and radiation environments for assessing crop-weather relationship of soybean in eastern Madhya Pradesh. Journal of Agrometeorology, 21(2), 141-147.
  18. Meena, H.M., & Rao, A.S. (2013). Growing degree days requirement of sesame (Sesamum indicum) in relation to growth and phonological development in Western Rajasthan. Current Advances in Agricultural Sciences (An International Journal), 5(1), 107-110.
  19. Fan, X., Lin, F., & Kumar, D. (2004). Fertilization with a new type of coated urea: Evaluation for nitrogen efficiency and yield in winter wheat. Journal of Plant Nutrition, 25(1), 853-865.
  20. Gebregergis, Z., Baraki, F., & Teame, G. (2023). Optimizing nitrogen fertilizer use for sesame under rain-fed and irrigation conditions in Northern Ethiopia. Oil Crop Science, 8(4), 252-258.
  1. Li, C.M., Pei, X.Y., Zhang, H.Y., Gao, T.M., Li, F., Wang, L., & Wei, S.L. (2021). Effects of different nitrogen levels on nitrogen metabolism, yield, and quality of summer sesame. Journal of Henan Agricultural Sciences, 50(9), 63-70.
  2. Poorebrahimi, M., Sirousmehr, A., Eshghizadeh, H., Asgharipour, M., & Khamari, I. (2018). Effect of different levels of nitrogen fertilizer on yield and agronomic characteristics of different corn (Zea mays) hybrids. Journal of Crop Production and Processing, 8(3), 37-49. [In Persian]. https://doi.org/10.29252/jcpp.8.3.37
  3. Wiebold, B., & Scharf, P. (2006). Potassium deficiency symptoms in drought-stressed crops, plant stress resistance, and the impact of potassium application in south China. Agronomy Journal, 98, 1354-1359. https://doi.org/2134/agronj2005.0323
  4. Haghanian, S., Yadavi, A., Balouchi, H.R. & Moradi, A. 2016. Grain, oil yield and nitrogen use efficiency in different varieties of sesame (Sesamum indicum) under nitrogen fertilizer and weed competition. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 26(1), 1. 67-81. [In Persian].
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 141
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 87


سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب